Er is de afgelopen jaren veel te doen geweest om onze staalgigant Tata Steel. Waar een groot deel van de omwonenden economisch afhankelijk is van de ruim 100 jaar oude fabriek, ontstaat er ook steeds meer weerstand om deze grootvervuiler nog langer in dienst te houden. Intenties vanuit Tata Steel om te verduurzamen worden keer op keer niet nagekomen. In 2020 stootte de fabriek 5,7 miljoen ton aan CO2 uit. Dit is vergelijkbaar met de uitstoot van ongeveer 2 miljoen benzine auto’s die gemiddeld 12.900 km per jaar rijden. Isa Defesche (1996), studente Graphic Design met een specialisatie in Data Design, rondde haar studie af met het boek ‘Giftige Waarheid’. Wat dit boek zo bijzonder maakt? Het is gemaakt van de giftige stoffen die Tata Steel uitstoot.
Tussen donkere wolken surfen in Wijk aan Zee.
Isa vind je regelmatig op de surfplank. Als fervent surfster zoekt ze graag de golven op om zo rust te vinden in een verwachtingsvolle maatschappij. ,,Ik kies er bewust voor mij soms af te sluiten. Door te surfen kan ik mijn gedachten uit laten razen en laat ik me inspireren door de eindeloze ritmes die de natuur ons schenkt.”, vertelt Isa. De Noordpier bij Wijk aan Zee is een populaire surfplek waar Isa af en toe naar uitweek. ,,De eerste tijd dat ik daar kwam was ik vooral gefascineerd door het contrast tussen de fabriek en het landschap waar deze in staat.” Ze las vanzelfsprekend wel nieuwsberichten over de vervuiling die de staalgigant zou veroorzaken maar had zich er verder niet in verdiept. Dit veranderde toen ze er ook daadwerkelijk ging surfen: ,,Vanaf het water zag ik grote donkere pluimen uit de schoorstenen opstijgen.” Dat was het moment dat er vraagtekens bij haar opkwamen en zo begon ze met haar onderzoek.
Van grafisch ontwerp naar Giftige Waarheid.
De essentie van Isa’s afstudeeropdracht was het grafisch ontwerpen van een boek. ,,Ik ben een grafisch vormgever, daar ligt mijn passie”, aldus Defesche. Dat er uiteindelijk een boek ontstond van deze omvang komt voort uit haar onderzoek. Ze bouwde zelf een luchtkwaliteitsmeter en startte met het verzamelen van data in de omgeving van Tata Steel. De inkt in het boek ‘Giftige Waarheid’, die gebruikt is voor de omslag, is gemaakt van de fijnstof die Tata uitstoot. De methode die daarvoor is gebruikt vond Defesche zelf uit: ,,De omslag van het boek bevat neergedaalde fijnstof en deeltjes grafiet.” Tijdens het verwerken van de schadelijke stoffen droeg Isa altijd beschermende kleding. Het is namelijk niet bekend hoeveel toxische stoffen overblijven nadat er inkt van is gemaakt. ,,Ik raad mensen altijd aan hun handen te wassen nadat ze het boek hebben doorgebladerd”, benadrukt zij.
Giftige waarheid bevat een eindeloze stroom aan informatie.
Het is niet de bedoeling om met het boek voor- of tegenstanders van Tata Steel tegen de borst te stuiten. De studie richt zich op grafisch ontwerp en niet op journalistiek. Feitelijke informatie is om die reden van groot belang. Defesche deed eindeloos veel onderzoek, bezocht verschillende bijeenkomsten en premières, sloot zich aan bij Facebookgroepen, las talloze krantenartikelen, bestudeerde referenties, woonde diverse workshops bij en ging in gesprek met omwonenden. Dat laatste had nogal wat voeten in de aarde. Niet iedereen is goed van vertrouwen en zo werd door sommigen gedacht dat Isa bij Tata Steel hoorde. ,,Ik merkte dat er een bepaalde terughoudendheid was omdat ik vrij nieuw ben in de omgeving. Er werd gedacht dat ik een dubbele agenda had”, vertelt Isa. Ze sprak met mensen online, via de telefoon of face-to-face. Wat haar vooral opviel bij de bezorgde buurtbewoners van Tata Steel was de machteloosheid, de angst en het gevoel niet gehoord te worden. ,,Een deel van deze mensen waren inmiddels zelf begonnen met het vastleggen van de vervuiling in de hoop ooit een bijdrage te kunnen leveren aan gerechtigheid”, zegt ze. Niet alle data is daadwerkelijk gebruikt. Het lag stof te vangen op een zolder of was opgeslagen op een harde schijf waar verder niets mee werd gedaan. Defesche bundelde al deze informatie en zo is het eerste deel van ‘Giftige Waarheid’ ontstaan.
700 pagina’s, 4012 data stukken en meer dan 10.000 ongewone voorvallen.
Het tweede deel van ‘Giftige Waarheid’ bestaat voor een gedeelte uit ongewone voorvallen die uit het bestand van de Omgevingsdienst komen. Hier heeft Defesche wel moeite voor moeten doen. Uiteindelijk was het een WOB-verzoek, door anderen ingediend, dat ervoor zorgde dat zij deze data mocht inzien. Nadat Isa genoeg informatie had verzameld werd het boek afgelopen juli tentoongesteld op de Graduation Show van de Willem de Kooning Academie te Rotterdam. Samen met Bénédicte Ficq, strafrechtadvocate die namens 1100 personen en 10 stichtingen in 2021 aangifte deed tegen Tata Steel, zal Isa een aantal aanpassingen en toevoegingen doen in de vormgeving. Daarna wordt het boek doorgeleid naar het Openbaar Ministerie als mogelijk bewijs in het strafrechtelijke onderzoek naar Tata Steel. Op de vraag of het boek ooit gedrukt gaat worden voor publicatie antwoordt Isa: ,,Op dit moment bestaat er maar één exemplaar. Ik verwacht dat het boek aandacht zal krijgen doordat het naar het OM gaat. Daarna hoop ik een uitgever of investeerder te vinden die mij kan helpen om het boek daadwerkelijk uit te kunnen geven.”
Zorgen om de toekomst.
Defesche hoopt met het boek ‘Giftige Waarheid’ mede te bereiken dat Tata Steel met nieuwe inzichten het gesprek aangaat met de slachtoffers in deze langslepende kwestie. Het feit dat Isa een grote liefde heeft voor de natuur en het herstellen daarvan, betekent niet dat ze wil dat de fabriek verdwijnt: ,,Het doel van mijn boek is niet de fabriek te sluiten en al helemaal niet om de financieel afhankelijke mensen van Tata Steel in moeilijkheden brengen.” Toch maakt Defesche zich zorgen: ,,Tata Steel pretendeert hard te werken aan verbetering maar dit lijkt slechts een gefragmenteerde waarheid. Mede door het late ingrijpen van de overheid zijn de emoties al hoog opgelopen.” Op de vraag of Isa bang is voor negatieve reacties op haar boek antwoordt ze als volgt: ,,Vervelende reacties in mijn inbox zullen niet uitblijven maar die neem in voor lief in mijn strijd de wereld een beetje mooier te maken.”
Het boek ‘Giftige Waarheid” van Isa Defesche zal in zijn huidige, originele vorm te zien zijn tijdens de Dutch Design Week via ‘Manifestations – Will the Future Design Us’. Deze vindt plaats van 22 t/m 30 oktober te Eindhoven.
Vind je dit artikel interessant? Je kunt dit artikel waarderen door een donatie te doen. Zo hoef ik mijn artikelen niet achter een betaalmuur te plaatsen en blijven deze toegankelijk voor iedereen.
Alvast bedankt!